Jan Kukuzeli, gjeniu i muzikologjisё bizantine
“Kultura në 1 minutë” / Episodi 13
Jan Kukuzeli lindi nё Durrёs në fund të shekullit të 13-të. Pasi mbeti jetim nga i ati që nё vegjёli, u rrit dhe arsimua nga e ëma. Me tё mbushur moshёn e adoleshencёs, ai u transferua në Kostandinopojë, ku studioi muzikologji nën patronazhin e kompozitorit Joan Glikis.
Pasi mahniti tё gjithё oborrin perandorak me zёrin e tij tё mrekullueshёm, nisi të quhej me pseudonimin “Zë ëngjëlli”, dhe u caktua si psalter nё korin e Kishës së Shёn Sofisё.
Pavarёsisht famёs qё kishte nё kryeqytet, ai u tёrhoq drejt jetës asketike dhe vendosi qё tё jetonte si murg nё malin Athos, pranё manastirit tё Lavrёs sё Madhe. Aty do tё shprehte tё gjithё gjenialitetin e tij muzikor, duke krijuar melodi të mrekullueshme që revolucionarizuan të gjithё muzikologjinё bizantine.
Krijoi “Sistemin e rrathëve muzikorë” apo atë që do të njihet si “Rrota e Kukuzelit”. Ai spikati përmes stilit të tij të të kompozuarit, që quhej “Stili kalophonic” ose “Stili këndimi i bukur”.
Pas vdekjes, Jan Kukuzeli nderohet si shenjtor nё tё gjithё botёn ortodokse dhe kujtohet nga kalendari kishtar çdo datë 1 tetor, ditёn kur sipas traditёs u nda edhe nga jeta tokёsore. Në ditët e sotme në shumë kisha dhe manastire ortodokse ende luhen kompozimet e muzikologut durrsak, të shkruara rreth shekullit të 14-të.
Kompozitori dhe muzikologu, Edmond Buharaja, rrëfen përmes videos së serisë “Kultura në 1 minutë”, për gjenialitetin dhe kontributin e Jan Kukuzelit në revolucionarizimin e muzikologjisë bizantine.
Për më shumë ndiqni videon e publikuar në krye.
_________
Producent dhe narrator: Geri Emiri
Informacioni historik: Dorian Hatibi
Video-produksioni: Arlind Veshti
Kjo seri videosh informuese po zhvillohet me mbështetjen e projektit “Media for All”, financuar nga Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar. Mendimet dhe opinionet e shprehura në video i përkasin autorëve dhe nuk përkojnë domosdoshmërisht me qëndrimet e donatorit”.
Foto në krye: Pjesë nga video e publikuar.
Referenca: 1. Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë: Thesari i shenjtorëve. Tiranё. 2004;
2. Sina Kilica, Holta: Kodikët ekfonetikë të Shqipërisë. Tiranë. 2019;
3. Beduli, Dhimitёr: Kishё dhe Kulturё. Tiranё. 2006. Faqe 30;
4. Makarios, Hieromonaku: Sinaksari. Tiranё. 2014. Vёllimi 1.
