Ndahet nga jeta Fatos Nano, arkitekti i së majtës moderne shqiptare

Jeta e Fatos Nanos

Fatos Thanas Nano lindi më 16 shtator 1952, në Tiranë. Babai i tij, Thanas Nano, ishte gazetar dhe drejtues në Radio Televizionin Shqiptar gjatë periudhës së komunizmit. 

Nano u diplomua në Fakultetin e Ekonomisë në Universitetin e Tiranës, në degën e ekonomisë politike. Pas studimeve, ai punoi si ekonomist dhe pedagog, përfshirë Institutin e Studimeve Marksiste-Leniniste, ku zhvilloi analiza mbi sistemet ekonomike dhe politikat shtetërore të kohës.

Në dhjetor të vitit 1990, në kulmin e lëvizjeve për ndryshim, Fatos Nano u emërua Sekretar i Përgjithshëm i Këshillit të Ministrave, në një Shqipëri që ende jetonte nën regjimin komunist, por që po hynte me shpejtësi në epokën e pluralizmit.

Më 22 shkurt 1991, ai u caktua Kryeministër i përkohshëm i vendit, me detyrën për të organizuar zgjedhjet e para pluraliste në historinë moderne të Shqipërisë. Kjo periudhë shënoi fillimin e rolit të tij si një nga figurat kyçe të tranzicionit politik shqiptar.

Pas dorëheqjes nga qeveria tranzitore në qershor 1991, ai mori drejtimin e Partisë Socialiste, duke e shndërruar atë nga një trashëgimtare e Partisë së Punës në një parti te spektrit liberal e social-demokrate të qendrës së majtë.

Gjatë drejtimit të opozitës përballë pushtetit të parë të Sali Berishës, ai u arrestua dhe më pas u dënua me 12 vite burgim për akuza të abuzimit me fondet publike, lidhur me ndihmat humanitare gjatë krizës ekonomike të 1991-it. Shumë organizata ndërkombëtare dhe vëzhgues në atë kohë e cilësuan dënimin e tij si politik.

Në vitin 1997, pas rënies së regjimit të Berishës dhe trazirave që pasuan skemat piramidale, Nano u lirua dhe u rikthye fuqishëm në politikë, duke rifituar postin e kryeministrit. Postin e Kryeministrit Fatos Nano e ka mbajtur tre herë gjatë karrierës së tij politike. Nga shkurti i vitit 1991 në qershorin e po atij viti si kryeministër i një qeverie tranzitore të krijuar nga presidenti i kohës Ramiz Alia. Nga korriku 1997 në shtatorin e vitit 1998, si pasojë e ardhjes në pushtet të PS-së – pas trazirave të vitit 1997 – dhe nga korriku 2002 deri në shtatorin e 2005-ës. 

Pas humbjes së zgjedhjeve të vitit 2005, Fatos Nano u tërhoq përfundimisht nga jeta politike aktive. Megjithatë, ai vijoi të mbetej një zë me ndikim në debatin publik dhe shpesh shfaqej në media me opinione për drejtimin e së majtës shqiptare. Në vitet e fundit, ai përballej me probleme kronike të frymëmarrjes dhe ndërlikime shëndetësore që e kufizuan rëndë.

Trashëgimia politike 

Fatos Nano do të mbahet si një ndër të parët, në mos i pari politikan liberal shqiptar. Atij i njihet merita nga studiuesit e politikës si reformator i Partisë së Punës, nga një parti marksiste në një parti liberale e socialdemokrate, që më vonë mori emrin Partia Socialiste. Në ndryshim nga udhëheqësit e tjerë për të cilët ruajtja e mbajtja e pushtetit ka qenë prioritare, Fatos Nano preferonte të jepte pushtet, e provuar kjo edhe nga largimi i tij nga politika përfundimisht pas humbjes së zgjedhjeve parlamentare të 4 korrikut 2005, zgjedhje që bënë kryeministër Sali Berishën, e i dhanë çelësat e Partisë Socialiste kryetarit të atëherëshëm të Bashkisë së Tiranës, Edi Rama.

Nano ishte babai i një djali dhe i një vajze. Trashëgimia politike e tij mbetet pjesë e pandarë e historisë së tranzicionit shqiptar – një periudhë që ai vetë ndihmoi ta shkruante.